In de afgelopen jaren hebben landen gereageerd op de wereldwijde financiële crisis en de gevolgen ervan met agressief en onconventioneel monetair beleid voor economische stimulering. Quantitative easing en Abenomics zijn twee van dergelijke maatregelen. Beide maatregelen zijn gericht op zeer lage rentetarieven die laag zijn (zelfs helemaal tot nul) om het lenen en uitgeven door consumenten aan te moedigen. In dit artikel zullen we kwantitatieve versoepeling in de Verenigde Staten vergelijken met Abenomics in Japan.

Wat is kwantitatieve versoepeling?

Onder kwantitatieve versoepeling (QE) drukken centrale banken geld af om activa te kopen (doorgaans staatsobligaties) en zo geld in de economie te injecteren om stimulansen te creëren. Sommige economen wijzen Japan aan als het eerste land dat kwantitatieve versoepeling in 2001 toepaste. Meer recent hebben de Bank of England en de Europese Centrale Bank de afgelopen jaren ook QE-maatregelen genomen. In de Verenigde Staten gebruikte de Federal Reserve, de centrale bank van het land, onder leiding van Ben Bernanke, kwantitatieve versoepeling om de gevolgen van de subprime-hypotheekcrisis te bestrijden. Lax-subprime-leningen leidden tot een daling van de woningmarkt en leidden in 2007 en 2008 tot een financiële crisis. De Verenigde Staten zijn de afgelopen periode in de zwaarste recessie beland. Hoewel de Federal Reserve de rentetarieven in december 2008 helemaal tot nul had gedaald, zag de Amerikaanse centrale bank nood aan verdere economische stimulering in de vorm van kwantitatieve versoepeling.

Wat is Abenomics?

In Japan schoten de aandelenkoersen en onroerendgoedprijzen in de jaren '80 omhoog in een schijnbare zeepbel. Toen de zeepbel in het begin van de jaren negentig barstte, kwamen de prijzen in een neerwaartse spiraal terecht, resulterend in een decennialange deflatie. Als antwoord hierop probeerde de regering vele tactieken, waaronder de lancering van 's werelds eerste kwantitatieve versoepelingsprogramma in 2001. De Japanse deflatie-ervaring, gekenmerkt door dalende prijzen en lage economische groei, is al jarenlang blijven hangen en heeft de levensstandaard in dat land beïnvloed. Als platform voor zijn herverkiezingscampagne voor 2012 introduceerde de Japanse premier Shinzo Abe een nieuw economisch stimuleringsplan, dat in april 2013 van start ging en Abenomics werd genoemd.

Hoe zijn ze toegepast?

In de Verenigde Staten vond het kwantitatieve versoepelingsprogramma plaats in drie delen, bekend als QE1, QE2 en QE3. De Federal Reserve lanceerde QE1 aan het einde van 2008 en kocht meer dan $ 1 biljoen aan door hypotheek gedekte waardepapieren, $ 300 miljard aan staatsobligaties en bijna $ 200 miljard aan schulden van Fannie Mae, Freddie Mac, Ginnie Mae en de Federal Home Loan Banks. QE1 eindigde in 2010. Nadien lanceerde de Federal Reserve QE2 en kocht nog eens $ 600 miljard aan obligaties.Tijdens de laatste fase van het programma, de QE3 die begon in 2012, kocht de Fed maar liefst $ 85 miljard per maand aan schatkistpapier en door hypotheek gedekte waardepapieren.

Via Abenomics is de Japanse regering van plan om deflatie aan te pakken door middel van monetaire stimuleringsmaatregelen, en tevens budgettaire stimuleringsmaatregelen te nemen via rechtstreekse overheidsuitgaven van meer dan ¥ 10 triljoen. Een ander aspect van Abenomics is gebaseerd op structurele veranderingen in de economie, zoals de liberalisering van de arbeidsmarkt en het terugdringen van bedrijfsregels. De Bank of Japan streeft ernaar om elk jaar maar liefst ¥ 80 biljoen te kopen in Japanse staatsobligaties. Het Japanse openbare pensioenfonds investeert ook in aandelen.

Impact van Stimulus

De Federal Reserve beëindigde officieel haar programma voor kwantitatieve versoepeling in 2014, maar was al begonnen met het afbouwen van haar aankopen eind 2013. De Fed heeft het stimuleringsprogramma echter nog niet helemaal beëindigd, omdat het blijft herbelegging van de opbrengsten van de obligaties die zij heeft verkregen als gevolg van kwantitatieve versoepeling. Met alle stimulansen geïnitieerd door de Fed, is de Amerikaanse economie gegroeid en is de woningmarkt nieuw leven ingeblazen. De jury is echter nog niet uit of deze buitengewone maatregelen een nieuwe zeepbel hebben gestimuleerd en welke andere gevolgen de komende jaren kunnen zijn. Terwijl critici zich richtten op inflatie als gevolg van de massale stimulans, is dat niet gebeurd.

In Japan was de regering niet zo ontvankelijk geweest als de Amerikaanse regering. Abenomics werd geïnitieerd na meer dan 20 jaar deflatie. Hoewel het programma is gecrediteerd met het geven van een impuls aan de Japanse economie, was het moeilijk om de op deflatie gerichte risicomijdende denkwijze van Japanse bedrijven en consumenten te veranderen. De Japanners worden ook uitgedaagd door structurele inefficiënties in hun economie.

The Bottom Line

Quantitative easing en Abenomics zijn twee versies van extreme economische stimuleringsprogramma's die worden ondernomen in het licht van moeilijke economische omstandigheden. De acties van de Verenigde Staten werden tijdig geïnitieerd en bleken succesvol te zijn geweest in het verschaffen van stimulering. De Japanse acties zijn met een vertraging van vele jaren geïnitieerd en hun uiteindelijke doeltreffendheid valt nog te bezien.